Loãng xương là căn bệnh hay gặp ở người bước vào tuổi trung niên. Nguyên nhân nào gây ra bệnh này, các phương pháp điều trị, phòng ngừa ra sao, hãy cùng Heal Central tìm hiểu trong bài viết này.
Bệnh loãng xương là gì?
Bệnh loãng xương (còn được gọi là bệnh xốp xương hay giòn xương) là tình trạng mất độ chất có trong xương càng ngày càng thưa dần và xương mỏng dần. Người mắc bệnh loãng xương thì xương sẽ dễ bị giòn, tổn thương và rất dễ bị gãy mặc dù chấn thương nhẹ. Bệnh lý này vô cùng phổ biến, chỉ xếp sau những bệnh lý về tim mạch.
Phân loại
Loãng xương nguyên phát
Loãng xương nguyên phát có nguyên nhân bắt đầu từ tuổi tác hoặc do sự mãn kinh ở phụ nữ. Sự mất cân bằng giữa quá trình tạo xương và hủy xương do quá trình lão hóa gây ra, hậu quả là thiểu sản xương. Loãng xương nguyên phát gồm 2 loại:
Loãng xương tuổi già: Thường xuất hiện ở cả nam và nữ từ độ tuổi 70 trở lên. Đặc điểm là mất đi chất khoáng toàn thể ở cả xương đặc (xương vỏ) và xương xốp (xương bó). Gãy cổ xương đùi là tình trạng phổ biến nhất ở bệnh nhân mắc loại loãng xương này.
Loãng xương sau mãn kinh: Thường có ở phụ nữ trong khoảng độ tuổi từ 50-55, đã mãn kinh. Nguyên nhân được cho là nồng độ nội tiết tố oestrogen giảm, bên cạnh đó còn do tăng thải calci niệu, giảm tiết hormon tuyến cận giáp trạng.
Loãng xương thứ phát
Loãng xương thứ phát liên quan đến việc sử dụng một số loại thuốc hoặc bệnh mãn tính như bệnh nội tiết, bệnh tiêu hóa, bệnh khớp, ung thư, di truyền.
Nguyên nhân
Bình thường xương cần những khoáng chất canxi và phosphate để cấu tạo thành. Khi cơ thể không được cung cấp đầy đủ canxi thì quá trình hình thành xương và các mô xương sẽ bị ảnh hưởng. một số nguyên nhân gây ra bệnh loãng xương là:
- Lối sống sinh hoạt thiếu khoa học, lười vận động.
- Lao động vất vả, thường xuyên phải mang vác vật nặng.
- Chế độ ăn thiếu canxi, không cung cấp đủ canxi.
- Giới tính: nam giới có nguy cơ mắc bệnh loãng xương thấp hơn nữ giới.
- Khi còn trẻ, lượng canxi không được cung cấp đầy đủ cho quá trình tạo xương. Khi về già, quá trình tạo xương giảm cùng với sự lão hóa và quá trình hủy xương diễn ra mạnh mẽ, làm cho mật độ xương giảm khiến xương trở lên yếu và giòn, sức chịu đựng của xương giảm và dễ bị gãy hơn.
Triệu chứng bệnh
Bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Rất nhiều người không biết mình mắc bệnh cho đến khi xương dễ bị gãy, yếu khi bị những chấn thương nhỏ như té ngã, trẹo chân, va đập.
- Mật độ xương giảm: điều này làm cột sống bị xẹp (hay còn gọi lag gãy lún). Triệu chứng của hiện tượng này gồm các cơn đau lưng cấp, dáng đi lom khom, gù lưng và giảm chiều cao.
- Đầu xương bị đau nhức: đây là triệu chứng được coi là dễ nhận biết nhất, biểu hiện bao gồm đau nhức các đầu xương, cảm thấy mỏi dọc các đoạn xương dài, đôi khi còn cảm thấy đau nhức như kim chích.
- Đau nhiều ở vị trí phải chịu nhiều gánh nặng của cơ thể: những đau có thể lặp đi lặp lại nhiều lần sau khi bị chấn thương, cơn đau kéo dài lâu và âm ỉ ở những vùng như thắt lưng, cột sống, xương chậu, đầu gối, xương hông. Cơn đau càng nặng hơn khi phải đi lại, vận động hoặc đứng ngồi lâu một chỗ, nên nằm nghỉ ngơi nhiều hơn để tránh các cơn đau nhức.
- Đau ở thắt lưng, cột sống hoặc hai bên liên sườn: ảnh hưởng đến dây thần kinh liên sườn, thần kinh tọa và dây thần kinh đùi. Các cơn đau này sẽ trở nặng nếu bất ngờ thay đổi tư thế hay vận động mạnh. Chính vì thế mà người mắc bệnh loãng xương gặp khó khăn trong thực hiện các động tác như xoay hẳn người hay cúi gập người.
- Người ở độ tuổi trung niên, những dấu hiệu thường đi kèm với loãng xương như thoái hóa khớp, cao huyết áp, giãn tĩnh mạch.
Chẩn đoán loãng xương như thế nào?
Bệnh loãng xương có các xét nghiệm chẩn đoán như:
Nghiệm pháp đánh giá mật độ xương
Cơ chế là chụp X-quang nhằm đo mật độ xương tại vùng cổ xương đùi, cổ tay hay cột sống thắt lưng. Phương pháp phổ biến nhất là chụp X-quang hấp thụ năng lượng kép DEXA. Nghiệm pháp này có ưu điểm rất lớn là thời gian ngắn vài phút đã cho biết lượng xương bị mất và không gây đau đớn cho người bệnh.
Xét nghiệm nước tiểu và máu
Nhằm kiểm tra nồng độ nội tiết tố, đồng thời cũng kiếm tìm những nguy cơ có thể làm tăng sự mất xương như thiếu khoáng chất trong cơ thể hoặc vitamin.
Máy đo loãng xương
Nhằm kiểm tra tình trạng xương, qua đó giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán mức độ loãng xương của người bệnh và có biện pháp điều trị phù hợp nhất đối với người bệnh, làm giảm nguy cơ rạn nứt xương và tăng hiệu quả điều trị. Máy đo loãng xương bằng tia X hai bình diện để thăm khám thường có kết quả chẩn đoán chính xác đến 90%. Một số máy đo loãng xương thường được sử dụng trong bệnh viện và phòng khám như:
- Máy đo loãng xương gót chân CM-300: kết quả chẩn đoán thường có dưới 10 giây. Vận hành đơn giản và dễ dàng đối với bác sĩ. Cho kết quả dự đoán chính xác.
- Máy đo loãng xương siêu âm Sonost 3000: thời gian quét khoảng 50 giây.
- Máy đo loãng xương X-quang Dexxum T: thời gian quét lâu hơn rất nhiều so với 2 loại máy trên.
Biện pháp điều trị
Điều trị loãng xương bằng thuốc
Cơ chế là ức chế quá trình hủy xương nhằm làm tăng mật độ khoáng của xương. Khi điều trị bằng thuốc thì cần có sự chỉ định của bác sĩ, không được sử dụng bừa bãi,lạm dụng tránh gây ra hậu quả nghiêm trọng:
- Thuốc giảm đau chống viêm:Ccalcitoine là thuốc điều trị loãng xương nhằm ức chế quá trình hủy xương và giúp giảm đau cho người bệnh. Ngoài ra có thể sử dụng một số thuốc giảm đau chống viêm tùy theo mức độ nhue diclofenac, paracetamol, meloxicam.
- Thuốc kháng viêm: chỉ sử dụng corticoid khi thật cần thiết vì thuốc này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ và cần được theo dõi nếu sử dụng lâu dài.
- Thuốc nhóm biphosphonat: thuốc fosamax là thông dụng nhất. nhóm thuốc này có tác dụng trong điều trị và phòng ngừa loãng xương cho cả nam và nữ.
Lưu ý: nhóm thuốc điều trị loãng xương có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, đặc biệt là kích ứng hệ tiêu hóa khi dùng đường uống. chính vì thế, sau khi uống thuốc cần phải ngồi hay đứng trong khoảng 30-60 phút.
Một số phương pháp khác
- Không hút thuốc.
- Bổ sung đầy đủ canxi cho cơ thể, không được cung cấp dư thừa, quá nhiều: người trong độ tuổi từ 1 đến 70 cần cung cấp 600 IU vitamin D mỗi ngày, còn đối với người từ 70 tuổi trở đi cần 800 IU mỗi ngày.
- Duy trì trong lượng trong mức độ tiêu chuẩn, không thiếu cũng như thừa cân.
- Thường xuyên rèn luyện thể chất như bơi lội, chạy bộ.
- Hạn chế đồ uống chứa cồn, nước giải khát có ga, cà phê.
- Thay đổi lối sống thiếu khoa học.
Trao đổi với bác sĩ khi đang sử dụng các loại thuốc có nguy cơ làm giảm mật độ xương. Cũng cần trao đổi với bác sĩ về liệu pháp thay thế estrogen nếu bệnh nhân đã cắt bỏ buồng trứng hoặc trong thời kỳ mãn kinh.
Bệnh loãng xương có nguy hiểm không?
Nếu để tình trạng loãng xương lâu dài mà không có biện pháp điều trị thì sẽ dẫn đến nhiều hậu quả cho bệnh nhân. Xương giòn và dễ gãy, dễ chấn thương.
Các biên chứng nguy hiểm của loãng xương có thể kể đến như lún cột sống, vẹo cột sống, gãy các xương lớn như xương đùi.
Ngoài ra, bệnh nhân loãng xương thì nguy cơ gặp phải các bệnh khác như tim mạch, hô hấp cũng tăng lên.
Bệnh loãng xương có thể được điều trị khỏi không?
Không có thuốc đặc trị cho bệnh loãng xương, bệnh không thể được chữa khỏi hoàn toàn. Khi bị loãng xương chỉ có thể cải thiện tình trạng loãng xương chứ không thể khôi phục nguyên trạng khối lượng của xương.
Bệnh loãng xương phát triển một cách âm thầm, các biến chứng chỉ bộc lộ khi bệnh đã nặng. nếu bệnh được phát hiện sớm thì việc điều trị có thể cải thiện, không để bệnh phát triển nặng hơn.
Phòng ngừa loãng xương
Sữa chống loãng xương
- Một số loại sữa giúp phòng chống loãng xương tốt nhất hiện nay như sữa Anlene, sữa Ensure Gold.
- Nên uống sữa trước khi đi ngủ tầm nửa tiếng vì sữa tươi chứa tryptophan-axit amin kích thích serotonin và melatonin giúp điều hòa giấc ngủ. Có thể uống vào mọi thời điểm trong ngày nhưng nên lót dạ với một lượng nhỏ tinh bột để quá trình hấp thụ canxi trong sữa được tốt nhất.
Khi lựa chọn sữa cho người mắc bệnh loãng xương cần:
- Chọn sữa dễ uống, hợp khẩu vị người bệnh, nên chọn những loại sữa không đường hoặc ít đường, có vị thanh mát.
- Chọn sữa giàu vitamin, canxi và khoáng chất cho người loãng xương giúp tăng khả năng hấp thụ canxi và bồi bổ sức khỏe.
- Chọn loại sữa có hàm lượng chất béo thấp và sữa chứa chất béo như acid oleic, choline (là những chất béo tốt cho tim mạch).
Thực phẩm nên sử dụng khi bị loãng xương
- Thực phẩm giàu canxi: nên sử dụng đồ ăn chứa canxi hằng ngày như trứng, sữa, chế phẩm từ sữa, phomai, tôm, cá, đậu nành và một số loại đậu khac.
- Thực phẩm chứa vitamin D: vitamin D là chất có tác dụng chuyển hóa canxi. Ánh nắng mặt trời vào buổi sáng sớm chứa nhiều vitamin D tự nhiên. Những loại hạt hoặc đậu chứa nhiều vitamin D.
- Thực phẩm chứa vitamin K: vitamin K rất cần thiết trong quá trình khoáng hóa của xương. Thực phẩm chứa nhiều vitamin K như bắp cải, rau diếp, đậu nành.
- Bổ sung đầy đủ protein.
Những nhóm thực phẩm cần hạn chế
- Đồ ăn chứa nhiều muối: Lượng muối vừa đủ cho một ngày là không quá 2.300 mg nati (bằng khoảng 5g muối mỗi ngày). Dư thừa muối sẽ khiến cơ thể mất canxi, vì thế cần hạn chế đồ thực phẩm đóng hộp, thực phẩm chế biến sẵn.
- Đồ uống chứa caffeine: có trong nước giải khát, trà, cà phê,… có thể làm giảm khả năng hấp thu canxi của cơ thể. Mỗi ngày chỉ nên dùng một lượng vừa phải.
- Bia rượu: là loại nước uống chứa cồn và tác động trực tiếp đến các tế bào mô xương, làm giảm mật độ khoáng chất của xương.
- Thuốc lá: khói thuốc là không những là nguyên nhân gây loãng xương ở người hút mà còn ở người hít phải khói thuốc. vì vậy, để phòng ngừa loãng xương cần tránh những nơi có khói thuốc lá và không hút thuốc lá.
