Ké đầu ngựa là một cây thuốc có nhiều tác dụng trong chữa bệnh và được sử dụng rất nhiều trong dân gian. Dưới đây là những giới thiệu về đặc điểm, thành phần hóa học, công dụng, những lưu ý khi sử dụng cây ké đầu ngựa, giá bán quả ké đầu ngựa mà nhiều người đang rất quan tâm.
Ké đầu ngựa là cây gì? Đặc điểm và tên khoa học của cây ké đầu ngựa
- Ké đầu ngựa được người Trung Quốc gọi là cây Thương Nhĩ, có tên khoa học là Xanthium Strumarium. Đây là một loài cây thuộc chi Xanthium, phân họ Cúc (Asteraceae), cũng là loài duy nhất của chi Xanthium sinh trưởng ở Việt Nam
- Ké đầu ngựa là một loại cây rất quen thuộc, thường mọc ở khắp nước ta nhưng phân bố chủ yếu ở vùng núi phía Bắc
- Đây là loại cây thân thảo nhỏ, chiều cao chỉ khoảng 1m, có nhiều khía rãnh ở thân
- Lá cây có thể mọc theo dạng vòng hoặc so le, phiến lá chia thùy từ 3-5 thùy, có răng cưa ở mép lá, được phủ một lớp lông cứng
- Cây có hoa được chia làm hai loại, gồm một loại sinh phấn hoa mọc ở các đầu cành ngắn của thân, còn loại còn lại sinh ra quả mọc ở các nách lá.
- Quả giả của cây có hình thoi, có rất nhiều các móc nhỏ, khi bị vướng vào tóc thì rất khó gỡ, phát tán ra môi trường bằng cách gắn quả vào lông động vật.
Thành phần hóa học của cây Ké đầu ngựa
Hiện nay chưa có đủ các nghiên cứu khoa học về đầy đủ thành phần hóa học của cây ké đầu ngựa.
Những nghiên cứu mới nhất đã chỉ ra rằng trong một quả ké đầu ngựa có chứa:
- Chất béo: khoảng 30%
- 1,27% là Xanthostrumarium – một glucozid có công thức tương tự datixin, tính chất hiện vẫn chưa được nghiên cứu rõ
- 3,3% là các chất như nhựa, dầu thực vật, vitamin C
- Carboxy atractylozit – một chất có tác dụng hạ nồng độ glucose trong máu rất mạnh nhưng đồng thời cũng có độc tính rất cao khi tồn tại ở dạng tinh thể muối.
- Các Xanthetin và Xanthamin – 2 hợp chất có khung xanthonolit có tác dụng kháng khuẩn rất cao
Ngoài ra, cây ké đầu ngựa còn chứa iod với hàm lượng khá cao và được đề nghị sử dụng trong việc điều trị bệnh bướu cổ. Các nhà nghiên cứu thấy rằng dù mọc ở đồng bằng hay miền núi, sống ở gần biển hay cách xa biển thì hàm lượng iod có trong cây ké đầu ngựa vẫn rất cao: 1g lá hoặc thân có thể cho tới 200microgam iod còn ở trong quả thì hàm lượng này lên tới 220 – 230 microgam.
Bộ phận dùng làm thuốc của cây ké đầu ngựa
Bộ phận được sử dụng chủ yếu của cây ké đầu ngựa là quả. Quả ké đầu ngựa có tên Đông y là thương nhĩ tử, còn tên khoa học là Fructus Xanthii Strumarii. Quả thường được thu hái khi đã chín già vào mùa thu. Trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 9, hái lấy quả vào những ngày tiết trời khô ráo, cắt bỏ cuống lá, đem phơi khô hoặc sấy nhẹ ở nhiệt độ 40 – 45 độ C để loại bỏ các tạp chất, bảo quản được lâu, tiện lợi khi sử dụng.
Quả ké đầu ngựa có màu xám vàng, khi chín già chuyển sang màu xám nâu. Quả giả có vỏ cứng và dai do lá bắc biến đổi thành, bên trong quả giả là hai quả thật mà dân gian thường quen gọi là hạt. Quả thật màu xám xanh, hình thoi, lớp vỏ không cứng như quả giả mà lại rất mỏng, dễ bong khi tách khỏi quả giả.
Thương nhĩ tử có vị ngọt mà hơi đắng, tính ôn, được quy vào kinh phế trong Đông y. Đây là một vị thuốc có tác dụng tiêu độc, trừ phong hàn rất tốt, ngoài ra còn có tính sát khuẩn cao. Hiện nay thương nhĩ tử là một loại dược liệu rất hay được sử dụng trong dân gian khi điều trị các chứng bệnh liên quan đến mũi xoang, xương khớp, các bệnh ngoài da.
Ngoài quả thì ở nhiều nơi, người ta còn có thể sử dụng cả cây ké đầu ngựa để làm thuốc theo các bài thuốc dân gian, tuy nhiên quả ké đầu ngựa được dùng phổ biến và biết đến nhiều hơn cả.
Công dụng của ké đầu ngựa
Ké đầu ngựa có tác dụng giúp cai nghiện rượu
Sử dụng 7quả ké đầu ngựa đi ngâm trong rượu trắng bình thường. Uống rượu đã ngâm hàng ngày, sau một thời gian người uống sẽ cảm thấy sợ rượu, dần dần không còn uống rượu nữa. Đây là một cách chữa nghiện rượu hiệu quả ở những người bị nghiện rượu nặng
Trị sỏi thận, sỏi bàng quang hiệu quả
- lượng chất dầu được ép ra trong quả ké đầu ngựa có tác dụng tán sỏi, trị sỏi hiệu quả.
- Bài thuốc trị sỏi thận dùng ké đầu ngựa được dân gian tin dùng: sử dụng Thương nhĩ tử thiêu tồn tính (dạng bào chế rang quả ké đầu ngựa cho cháy đen bên ngoài mà bên trong vẫn còn chất thuốc) kết hợp cùng Đình lịch với một lượng như nhau. 2 dược liệu này đều đem tán nhỏ, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần một lượng khoảng 8g, không chỉ chữa sỏi thận mà còn trị chứng bí tiểu, phù thũng.
Điều trị viêm xoang, viêm mũi dị ứng
- Như đã giới thiệu ở trên, thành phần hóa học của cây ké đầu ngựa gồm các chất có công dụng kháng khuẩn mạnh như Xanthetin, Xanthamin, các chất có tác dụng giảm đau, giảm ho, hoạt chất ꞵ-sitosterol-D-glucoside có tác dụng kháng viêm, loại bỏ vi khuẩn. Ngoài ra còn có các loại tinh dầu, vitamin C nên ké đầu ngựa được sử dụng để điều trị viêm xoang, viêm mũi dị ứng hiệu quả
- Có nhiều bài thuốc chữa viêm xoang, viêm mũi dị ứng bằng ké đầu ngựa được áp dụng phổ biến hiện nay. Người bệnh có thể sử dụng riêng quả ké đầu ngựa, tán thành bột mịn uống với nước ấm hàng ngày hoặc sử dụng kết hợp với các vị dược liệu khác như tân di hoa, bạch chỉ, bạc hà, nấu thành trà uống mỗi ngày sau bữa ăn sẽ thấy các triệu chứng thuyên giảm rõ rệt.
Ké đầu ngựa trị mụn nhọt, các vết lở loét, chốc lở hiệu quả
- Cao thương nhĩ được chế biến bằng cách hái cây ké đầu ngựa đem về phơi khô, cắt nhỏ, sau đó đem cây nấu kĩ với nước, lọc và cô đặc lại. Người bị mụn nhọn, lở loét dùng cao thương nhĩ hàng ngày, uống với nước ấm, có hiệu quả rõ rệt sau khoảng 2 tháng sử dụng
- Ngoài ra có thể đem thương nhĩ tử phơi khô, tán nhỏ thành bột mịn, sử dụng kết hợp với các thuốc mỡ bôi ngoài da để bôi trực tiếp vào các vết ngứa, các vết do côn trùng đốt, mụn nhọt.
- Ngoài ra có thể đem ké đầu ngựa làm thuốc sắc cùng với các loại thảo dược khác. Bài thuốc dân gian đã chỉ ra dùng 20g quả ké đầu ngựa đã được sao vàng, kết hợp với một lượng gấp đôi củ khúc khác, đem đi sắc lấy nước, uống hàng ngày để đạt được công dụng tốt nhất.
Cây ké đầu ngựa được sử dụng làm thuốc chữa bệnh gì?
- Chữa bệnh bướu cổ: ké đầu ngựa dùng kết hợp với cây xạ đen, sắc thuốc lấy nước uống hàng ngày.
- Là một trong các thành phần của bài thuốc chữa viêm khớp, thấp khớp, giảm đau khớp, phong tê thấp, chân tay co rút.
- Hỗ trợ điều trị các chứng bệnh cảm lạnh, cảm gió, viêm xoang, viêm mũi, sổ mũi, ngạt mũi, các bệnh dị ứng.
- Điều trị có hiệu quả cho những người mắc bệnh về da liễu như: nổi mẩn, nổi đỏ, mề đay, lở ngứa, mụn nhọt, lở chốc ở trẻ em, viêm da eczema.
- Các bệnh về đường tiết niệu như viêm đường tiết niệu, sỏi thận, sỏi bàng quang, chứng bí tiểu và phù thũng.
- Ngoài ra còn được sử dụng để giảm đau như giảm đau răng, đau họng, chữa đau đầu.
Những lưu ý khi sử dụng cây ké đầu ngựa
- Gai ở quả ké đầu ngựa là bộ phận mang độc tính, do vậy trước khi sử dụng ké đầu ngựa phải sao vàng cháy để đảm bảo loại bỏ được hết gai.
- Quả ké đầu ngựa một khi đã mọc mầm thì tuyệt đối không được sử dụng vì có độc tính cao đối với cơ thể
- Ké đầu ngựa ở dạng khô cần được bảo quản thật tốt, nếu quả đã bị nấm mốc thì không sử dụng được. Các loại thuốc đã được bào chế có thành phần là ké đầu ngựa chỉ có tác dụng tốt trong 30 ngày
- Chống chỉ định cho những người mắc các chứng đau đầu do khí huyết hư
- Nên kiêng ăn thịt lợn, thịt ngựa khi sử dụng các bài thuốc có liên quan đến ké đầu ngựa đối với những người mẫn cảm, dễ dị ứng vì có thể nổi các quầng đỏ quanh da
- Không sử dụng cho phụ nữ mang thai, phụ nữ cho con bú vì có các hoạt tính ảnh hưởng không tốt đến thai kì
Vậy liệu rằng sử dụng ké đầu ngựa có an toàn cho sức khỏe?
Ké đầu ngựa là một loại thảo dược từ thiên nhiên, có rất nhiều công dụng và có tác dụng lớn trong việc chữa trị nhiều loại bệnh nên đã được sử dụng làm thuốc trong đông y. Vì là một loại thuốc nên để an toàn khi sử dụng, người bệnh nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ để được tư vấn về liều dùng và cách dùng của các phương thuốc có ké đầu ngựa để đạt được hiệu quả và an toàn cao nhất. Không nên tự ý sử dụng ké đầu ngựa cũng như dùng kết hợp với các loại dược liệu khác, vì có thể gây ra ngộ độc khi sử dụng cùng lúc.
Quả (hạt) ké đầu ngựa hiện có giá bao nhiêu?
Trên thị trường hiện nay thương nhĩ tử được bày bán với giá cả dao động trong khoảng 120,000 – 200,000 đồng/1kg, tùy vào chất lượng và yêu cầu của sản phẩm mà có sự chênh lệch không quá lớn về giá bán giữa các cửa hàng.
Có thể mua quả (hạt) ké đầu ngựa ở đâu?
Hiện nay, có rất nhiều địa chỉ chuyên cung cấp dược liệu có bán ké đầu ngựa. Người dùng có thể mua trực tiếp tại các cửa hàng bán dược liệu dược phẩm trên thị trường, tuy nhiên cần tìm đến các cơ sở kinh doanh uy tín và có giấy phép, chứng chỉ của bộ y tế để tránh việc mua nhầm phải hàng giả, hàng kém chất lượng, dẫn đến tiền mất tật mang.
Ngoài ra hiện nay đang có rất nhiều dịch vụ cung cấp quả ké đầu ngựa kèm theo các tư vấn trực tuyến của các bác sĩ trên mạng internet mà mọi người có thể tham khảo. Có thể kể đến các trang bán hàng khá uy tín trên thị trường như Trung tâm Dược liệu Vietfarm (có kèm dịch vụ tư vấn online), kênh bán dược liệu Omega3 Việt Nam, đơn vị Thuốc Nam Tây Nguyên…
